تاریخچه تحقیقات کم خونی فقر آهن در ایران

سیّاری و همکاران (La Revue de Santé de la Méditerranée orientale. 12:804-808, 2006) در مقاله “شیوع کم خونی در کودکان 2 تا 12 ساله ایرانی” می گویند این مطالعه بخشی از نظرسنجی ملی بهداشت و بیماری در سال 1999 بود که از نمونه خوشه ای 1 در 1000 جمعیت ایران استفاده کرد. سطح هموگلوبین برای برآورد شیوع کم خونی در کودکان 2 تا 12 ساله در جمهوری اسلامی ایران مورد استفاده قرار گرفت. از 4170 کودک 2 تا 6 ساله، 7.3٪ با کم خونی خفیف، 2.5٪ کم خونی متوسط و 1.0٪ کم خونی شدید (تعریف WHO) تشخیص داده شد. از 8461 کودک 7 تا 12 ساله، 10.9٪ کم خونی خفیف ، 3.0٪ کم خونی متوسط و 1.1٪ کم خونی شدید تشخیص داده شد. شیوع کم خونی در مناطق روستایی به طور قابل توجهی بیشتر از مناطق شهری بود. سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد کرده است که در صورت شیوع کم خونی در یک منطقه بین 5 تا 20 درصد، مداخلات مناسب بر اساس تنوع غذایی، غنی سازی غذا، تجویز و مصرف مکمل آهن و کنترل بیماریهای عفونی باید مورد توجه قرار گیرد. مکمل هفتگی آهن برای دانش آموزان دبستانی که در حال حاضر برای دختران دبیرستانی در جمهوری اسلامی ایران اجرا می شود باید برای مدارس ابتدایی نیز در نظر گرفته شود. غنی سازی غذاها راهبرد دیگری است که می توان برای جلوگیری از فقر آهن در بین دانش آموزان ایرانی در نظر گرفت.

کیخایی و همکاران (Food and Nutrition Bulletin. 28:406-411, 2007) در مطالعه ای با عنوان ” کم خونی فقر آهن در کودکان جنوب غربی ایران” می گویند کمبود آهن یک مشکل عمده بهداشتی در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه است و کم خونی ناشی از کمبود آهن بر رشد کودکان تأثیر منفی می گذارد. هدف از این مطالعه تعیین شیوع کم خونی فقر آهن در کودکان زیر 5 سال در جنوب غربی ایران بود. این مطالعه همچنین به دنبال بررسی ارتباط بین عوامل اجتماعی، اقتصادی، جمعیتی، فرهنگی و تغذیه ای و کم خونی فقر آهن در منطقه انتخاب شده بود. یک مطالعه تصادفی و مقطعی بر روی کودکان 6 تا 59 ماهه ساکن در مناطق شهری و روستایی منطقه اهواز در استان خوزستان انجام شد. در هشت مرکز بهداشتی که به طور تصادفی انتخاب شده اند، قد و وزن کودکان اندازه گیری شد و اطلاعات مربوط به قد و وزن هنگام تولد از نمودارهای رشد بدست آمد. نمونه خون از 337 کودک انتخاب شده به طور تصادفی گرفته شد. نتایج نشان داد که 43.9 درصد از کودکان کم خونی و 29.1 درصد کم خونی فقر آهن داشتند. بیشترین شیوع کم خونی فقر آهن در گروه سنی 12 تا 24 ماه بود. در مناطق شهری، نوزادان 6 تا 11 ماهه بیشترین شیوع کم خونی کمبود آهن را داشتند. آنها نتیجه گیری کردند که شیوع بالای کم خونی ناشی از فقر آهن در بین کودکان جنوب غربی ایران نشان دهنده یک مشکل عمده تغذیه و سلامتی است. در حقیقت عمده مشکل این بود که والدین به جای خرید گوشت قرمز، مرغ یا ماهی، که منابع اصلی پروتئین و آهن هستند، باید غذاهای ارزان تری مانند برنج و نان برای رفع گرسنگی کودکان تهیه می کردند.

خراشادی زاده و آرمات (مجله دانشگاه علوم پزشكي خراسان شمالي، شماره 2: 24-19، 1389) در مقاله خود با عنوان “فراواني كم خوني فقرآهن و برخي عوامل مرتبط با آن در اطفال 6تا 24ماهه بستري در بخش كودكان بيمارستان امام رضا (ع) بجنورد” می گویند كم خوني فقر آهن شايعترين اختلال تغذيه اي در اطفال است که شيوع آن در مناطق مختلف متفاوت است و تاكنون در استان خراسان شمالي بررسي نشده بود. اين مطالعه با هدف تعيين فراواني كم خوني فقر آهن و فاكتورهاي مرتبط با آن در كودكان به انجام رسيد. مطالعه بصورت مقطعي دو گروهه بر روي 181كودك 6-24ماهه بستري در بخش اطفال كه بصورت نمونه گيري غيرتصادفي مبتني بر هدف انتخاب شدند، بمدت 3ماه صورت گرفت. آزمايشات مربوط به كم خوني فقر آهن براي شناسايي كودكان مبتلا و غير مبتلا به كم خوني انجام شد. اطلاعات دموگرافيك و عوامل مرتبط با كم خوني فقر آهن در طي مصاحبه با مادر جمع آوري گرديد. داده ها از طريق نرم افزار SPSS و آزمون هاي من ويتني و كاي دو با سطح اطمينان 95درصد تجزيه و تحليل گرديد. 31/5 درصد كودكان، به كم خوني فقر آهن مبتلا بودند. ابتلا به كم خوني فقر آهن با جنس پسر، سن پايين مادر و مصرف ماهي ارتباط معني داري داشت. ابتلا به كم خوني فقرآهن ارتباط معني داري با سن و وزن فعلي كودك، وزن زمان تولد، دفعات بستري در بيمارستان، مصرف قطره آهن به فرم فروس سولفات و بيماري فعلي نداشت. نتيجه گيري: علاوه بر مصرف قطره آهن وجود فاكتورهاي متعدد مثل سن مادر، جنس كودك و مصرف ماهي در پيشگيري از آنمي فقر آهن مؤثر ميباشد. بنابراين كاركنان بهداشتي- درماني بايد توجه بيشتري به اين فاكتورها نمايند.

نظری و همکاران (Journal of Blood Medicine. 10: 111–117, 2019) سال 2019 در تحقیق خود با عنوان “شیوع کم خونی فقر آهن در کودکان زیر 6 سال ایرانی: مرور سیستماتیک و متاآنالیز” اعلام کردند که حدود یک پنجم کودکان زیر 6 سال ایرانی از کم خونی فقر آهن رنج می برند. بر اساس نتایج آنها که از تجزیه و تحلیل شش مقاله منتخب با حجم نمونه کلی 1700 بود، میزان شیوع فقر آهن و کم خونی فقر آهن در کودکان زیر 6 سال ایرانی به ترتیب 7.27٪ و 18.2٪ بود. علاوه بر این، شیوع کم خونی فقر آهن در پسران بیشتر از دختران بود. به گفته آنها کم خونی فقر آهن یک بیماری شایع در کودکان در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است که منجر به اختلال در رشد، عدم تحمل فعالیت جسمانی، تغییرات رفتاری، تحریک پذیری و کاهش توانایی یادگیری می شود.